Η Μονή
Παντοκράτορος είναι ελληνική και η έβδομη στην ιεραρχία του Αγίου
Όρους. Έχει μορφή οχυρωμένου μεσαιωνικού κάστρου. Μέχρι τα μέσα του ΙΖ' αιώνα
ήταν κοινόβιος και αργότερα «ιδιόρρυθμη». Και το 1992 από ιδιόρρυθμη,
κοινοβιακή, όταν εισήλθε στη μονή νέα αδελφότητα προερχόμενη από τη Μονή
Ξενοφώντος. Πρώτος ηγούμενος της κοινοβιακής μονής ήταν ο αρχιμανδρίτης
Βησσαρίων, ο οποίος πέθανε το 2001 σε ηλικία 47 ετών από καρκίνο. Σημερινός
ηγούμενος είναι ο γέροντας Γαβριήλ. Το Καθολικό της είναι αφιερωμένο
στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Κατέχει ως μέγα θησαύρισμα τη θαυματουργό
εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας. Στη βόρεια μεριά της λιτής βρίσκεται
και το παρεκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τους
βυζαντινούς, πλην όμως Ενετούς πολίτες. Οι τάφοι των κτητόρων βρίσκονται
στην λιτή του καθολικού. Στην εδραίωση και ενίσχυση της μονής
συνέβαλαν οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου Ιωάννης Ε' ο Παλαιολόγος και Μανουήλ Β'
ο Παλαιολόγος. Περί το τέλος της ΙΔ' εκατονταετηρίδας πυρπολήθηκε και
καταστράφηκε. Επανιδρύθηκε όμως τάχιστα. Το αρχικό εμβαδόν της Μονής
διπλασιάστηκε μετά από χορηγίες Ρουμάνων Ηγεμόνων, (16ος αιώνας). Την
οικονομική κρίση που δέχθηκε εξ΄ αιτίας των κατακτήσεων του Όρους από τους
Τούρκους την αντιμετώπισε με την βοήθεια των ελληνικής καταγωγής ηγεμόνων
παραδουναβίων περιοχών, Φαναριωτών, της Αυτοκράτειρας Αικατερίνης B' της Ρωσίας
και ευσεβών Χριστιανών.
H μονή
Παντοκράτορος διαθέτει οκτώ παρεκκλήσια εντός του μοναστηριακού της
συγκροτήματος και επτά εκτός από αυτό. Ξεχωρίζει αυτό της Κοίμησης της Θεοτόκου
που βρίσκεται στη λιτή με τοιχογραφίες κρητικής τεχνοτροπίας του 1538,
επιζωγραφισμένες όμως το 1868.Κοντά στην είσοδο της μονής βρίσκεται το
παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου τοιχογραφημένο από τον 18ο αιώνα .Στην δυτική
πτέρυγα , στη θέση του παλιού πύργου, βρίσκεται το παρεκκλήσι του Τιμίου
Προδρόμου. Το παρεκκλήσι είναι ιστορημένο με τοιχογραφίες 18ου αιώνα. Στο
τελευταίο όροφο του μεγάλου πύργου της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσι της
Αναλήψεως, ενώ στο δεύτερο πύργο της πάνω από την είσοδο βρίσκεται το
παρεκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονος.
H μονή Παντοκράτορος
διαθέτει δύο κοιμητηριακούς ναούς. Ο παλιός βρίσκεται στο χείλος απότομων
βράχων νοτιοανατολικά της μονής και τιμάται στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου
του Αθωνίτη .Ο νεότερος είναι των Αγίων Αναργύρων, κτισμένος το 1771
αποτελεί το ναό ενός πρώην Καθίσματος. Ενδιαφέρον ιδιαίτερο παρουσιάζει το
εικονοφυλάκιο της μονής. Σε απόσταση μισής ώρας δυτικά είναι η Σκήτη του
Προφήτη Ηλία, η οποία υπάγεται στη μονή.
Η μονή Παντοκράτορος
έχει και δέκα πέντε κελιά. Πέντε από αυτά βρίσκονται μέσα στα όρια των
Καρυών. Τα υπόλοιπα είναι στην ευρύτερη περιοχή της μονής. Το ιστορικότερο κελί
είναι το πρώην μονύδριο του Ραβδούχου, το οποίο στα τέλη του 12ου αιώνα είχε
την 14η θέση στην ιεραρχία των εικοσιπέντε μονών της εποχής εκείνης. Διατηρεί
υπολείμματα τοιχογραφιών του 12ου αιώνα με τις ολόσωμες παραστάσεις των
Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Σημαντικότατο εξάρτημα της μονής είναι και το
κελί Άξιον Εστίν όπου παλαιότερα εφυλάσσετο η ομώνυμη εικόνα, που
βρίσκεται πλέον στο ναό του Πρωτάτου. Στη περιοχή της Καψάλας, στον ομώνυμο
ασκητικό οικισμό, υπάρχουν πενήντα καλύβες της μονής Παντοκράτορος. Στα κελιά
οι γέροντες ασχολούνται με εργόχειρο, ξυλογλυπτική αλλά και με γεωργικές
εργασίες.
Η Μονή Παντοκράτορος έχει τέσσερα Καθίσματα
στη περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Αυτά είναι το Κάθισμα των Αγίων
Αποστόλων , του Αγίου Τρύφωνα στο κηπόσπιτο, των Αγίων Aναργύρων που αποτελεί και το κοιμητηριακό ναό και το
Κάθισμα Πέτρου και Ονουφρίου, όπου ασκήτεψε τον 16ο αιώνα ο Άγιος Θεωνάς
Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες, στο
καθολικό, την ολόσωμη εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας, καθώς επίσης και
στον πύργο της Μονής το ιερό σκευοφυλάκιο με τις περίφημες εικόνες του 14ου
αιώνα.
Η Μοναστική δύναμη της
Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 70-80 άτομα.
ΠΗΓΗ:ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
